WAAR VAREN WIJ ?: Historisch Harlingen

Woensdag 29-6-2016. Ondanks windkracht 6 is het in de beschutting van de jachthaven een prachtige, vooral zonnige dag. We doen in het groot inkopen bij AH, en eten op de Voorstraat de lekkerste nieuwe haring tot nu toe.

Harlingen is mijn geboorteplaats, en ik ben er opgegroeid tot mijn 17e, na het behalen van het HBS-B diploma vertrok ik naar Delft, om aan de TU te gaan studeren. Als je zo rondwandelt door de binnenstad, kijk je met andere ogen dan als inwoner, en zie je eigenlijk pas hoe mooi het oude Harlingen is.

Zoutsloot

Vanaf de jachthaven loop je zo de Zoutsloot op. Die naam is ontstaan door de hier gelegen zoutziederijen, waar met behulp van zeewater ruw zout werd geraffinnerd. Door de Zoutsloot werd zeewater, en turf als brandstof hiervoor met schuiten aangevoerd. Veel grachten zijn in de loop van de jaren uit praktische overwegingen gedempt. Toen ik op de lagere school zat, heb ik van nabij meegemaakt dat het laatste deel van de Zoutsloot werd volgestort met zand. Gelukkig is een groot deel van de oude Zoutsloot bewaard gebleven en al jaren geleden eveneens zorgvuldig gerestaureerd. De meeste oude huisjes zijn liefdevol gerestaureerd, en completeren zo het geheel. Tegenwoordig is het een geliefd woongebied. Begin december vindt er de traditionele Kerstmarkt plaats

Gr Breedeplaats, Blauwe Hand

Vanaf de Zoutsloot steek je over naar de Noorderhaven, Het monumentale stadhuis is hier gelegen, evenals vele oude woonhuizen en pakhuizen, de ene gevel nog indrukwekkender dan de andere. Doorstekend door de Raadhuisstraat langs de fraaie 16e eeuwse Raadhuistoren, kom je via de drukke Voorstraat op de Grote Breedeplaats. Het hoekpand draagt de naam van Oolgaard, wijn- en advocaathandel, volgens overlevering familie van vaders kant. Als gevelsteen is een blauwe hand ingemetseld, het pand staat daarom bekend als 'De blauwe hand'. Tegenwoordige is er een lekker restaurantje gevestigd. Ook op de Voorstraat is de horeca met talloze terrasjes goed vertegenwoordigd.

General Steam

Verder lopend over de Breedeplaats passeer je het monumentale ex-postkantoor, en het monument van de Friese admiraal Tjerk Hiddesz de Vries., Zo kom je de bij de Zuiderhaven. Op de hoek een Chinees restaurant, gevestigd in een pand waarop te lezen is 'General Steam Harlingen London'. Deze firma, waar mijn vader in de Harlinger vestiging geruime tijd de scepter zwaaide, onderhield een wekelijkse lijndienst op Londen, voornamelijk voor de export van lokale Noord-Nederlandse producten als kaas, bacon, strokarton en kokkels.
Toen Londen in de zestiger jaren van de vorige eeuw als zeehaven in onbruik raakte, werd als vervanging van de lijndienst door moedermaatschappij P&O de roll-on roll-off dienst vanuit Rotterdam onder de naam North Sea Ferries opgezet. Hiermee was de historische 'Londenboot' vanuit Harlingen ten einde, en verdween de gezellige drukte aan de haven.
Wel werd er in de zestiger jaren, na het ontdekken van de Groninger gasbel, door een kleine bezetting op het General Steam kantoor geruime tijd ondersteuning verleend aan Amerikaanse schepen die op de Waddenzee seismografisch onderzoek verrichtten. Toen bleek dat onder Noordzee en Waddenzee op grote schaal olie en gas aanwezig was, waren het drukke jaren met logistieke ondersteuning van exploratie, waaronder het aan- en afvoeren van complete boortorens.

Havenmantsje

Op dit punt van de Zuiderhaven kijk je ook uit op het prachtige 'Havenmantsje' , uit de tijd dat Harlingen nog een kantongerecht rijk was. Tegenwoordig huisvest het een gerenommeerd restaurant. Verder wandelend komen we terug op de Noorderhaven, en kijken we tegen de gebouwen aan van Doeksen, die de veerdiensten op Vlieland en Terschelling onderhoudt. Het hoekpand aan de noordzijde is ooit familiebezit geweest, opa Clowting woonde hier. De Noorderhaven is tegenwoordig voornamelijk in gebruik als jachthaven, net als de Zuiderhaven.

Tijdens de wandeling ben ik binnengewipt in het museum 'Hannema huis' op de Voorstraat. Het heeft jarenlang een anoniem en kwijnend bestaan geleid, maar onlangs is het pand rigoureus opgeknapt, en is de collectie volledig herzien. De familie Hannema stond in het verleden in hoog aanzien, de laatste Hannema was in de beginjaren van de vorige eeuw burgemeester.
Wat ik nooit heb geweten, is dat hier achter het woonhuis, ooit een jeneverstokerij van de Hannema's gehuisvest is geweest. De fundamenten zijn onlangs weer blootgelegd, en er wordt nu een schitterende, op de Efteling geïnspireerde audiovisuele presentatie gegeven over de jenever historie.
De familie heeft zelf uit ideële overwegingen destijds besloten de installatie af te breken, en te stoppen met de alcoholproductie . Wel op een moment dat er genoeg geld verdiend was om zich dat te kunnen veroorloven...

Helaas is er in het museum weinig overgebleven van de uitgebreide maritieme collectie die er ooit was, onder andere met scheepsmodellen van mijn grootvader en de artefacten van de General Steam.
Desondanks een bezoek waard. Veel informatie over de bedrijvigheid in Harlingen in het verleden is te vinden in een studie van de RUG.

Een leuke website met veel wetenswaardigheden over vooral het oude Harlingen, is die van Fokke Sytema.

Hieronder nog een paar sfeerplaatjes :