woensdag 29 juni 2016

Historisch Harlingen


Woensdag 29-6-2016. Ondanks windkracht 6 is het in de beschutting van de jachthaven een prachtige, vooral zonnige dag. We doen in het groot inkopen bij AH, en eten op de Voorstraat de lekkerste nieuwe haring tot nu toe.

Harlingen is mijn geboorteplaats, en ik ben er opgegroeid tot mijn 17e, na het behalen van het HBS-B diploma vertrok ik naar Delft, om aan de TU te gaan studeren. Als je zo rondwandelt door de binnenstad, kijk je met andere ogen dan als inwoner, en zie je eigenlijk pas hoe mooi het oude Harlingen is.

Zoutsloot
Vanaf de jachthaven loop je zo de Zoutsloot op. Die naam is ontstaan door de hier gelegen zoutziederijen, waar met behulp van zeewater ruw zout werd geraffinnerd. Door de Zoutsloot werd zeewater, en turf als brandstof hiervoor met schuiten aangevoerd. Veel grachten zijn in de loop van de jaren uit praktische overwegingen gedempt. Toen ik op de lagere school zat, heb ik van nabij meegemaakt dat het laatste deel van de Zoutsloot werd volgestort met zand. Gelukkig is een groot deel van de oude Zoutsloot bewaard gebleven en al jaren geleden eveneens zorgvuldig gerestaureerd. De meeste oude huisjes zijn liefdevol gerestaureerd, en completeren zo het geheel. Tegenwoordig is het een geliefd woongebied. Begin december vindt er de traditionele Kerstmarkt plaats







Gr Breedeplaats, Blauwe Hand
Vanaf de Zoutsloot steek je over naar de Noorderhaven, Het monumentale stadhuis is hier gelegen, evenals vele oude woonhuizen en pakhuizen, de ene gevel nog indrukwekkender dan de andere. Doorstekend door de Raadhuisstraat langs de fraaie 16e eeuwse Raadhuistoren, kom je via de drukke Voorstraat op de Grote Breedeplaats. Het hoekpand draagt de naam van Oolgaard, wijn- en advocaathandel, volgens overlevering familie van vaders kant. Als gevelsteen is een blauwe hand ingemetseld, het pand staat daarom bekend als 'De blauwe hand'. Tegenwoordige is er een lekker restaurantje gevestigd. Ook op de Voorstraat is de horeca met talloze terrasjes goed vertegenwoordigd.






General Steam
Verder lopend over de Breedeplaats passeer je het monumentale ex-postkantoor, en het monument van de Friese admiraal Tjerk Hiddesz de Vries., Zo kom je de bij de Zuiderhaven. Op de hoek een Chinees restaurant, gevestigd in een pand waarop te lezen is 'General Steam  Harlingen London'. Deze firma, waar mijn vader in de Harlinger vestiging geruime tijd de scepter zwaaide, onderhield een wekelijkse lijndienst op Londen, voornamelijk voor de export van lokale Noord-Nederlandse producten als kaas, bacon, strokarton en kokkels.
Toen Londen in de zestiger jaren van de vorige eeuw als zeehaven in onbruik raakte, werd als vervanging van de lijndienst door moedermaatschappij P&O de roll-on roll-off dienst vanuit Rotterdam onder de naam North Sea Ferries opgezet. Hiermee was de historische 'Londenboot' vanuit Harlingen ten einde, en verdween de gezellige drukte aan de haven.
Wel werd er in de zestiger jaren, na het ontdekken van de Groninger gasbel, door een kleine bezetting op het General Steam kantoor geruime tijd ondersteuning verleend aan Amerikaanse schepen die op de Waddenzee seismografisch onderzoek verrichtten. Toen bleek dat onder Noordzee en Waddenzee op grote schaal olie en gas aanwezig was, waren het drukke jaren met logistieke ondersteuning van exploratie, waaronder het aan- en afvoeren van complete boortorens.



Havenmantsje
Op dit punt van de Zuiderhaven kijk je ook uit op het prachtige 'Havenmantsje' , uit de tijd dat Harlingen nog een kantongerecht rijk was. Tegenwoordig huisvest het een gerenommeerd restaurant. Verder wandelend komen we terug op de Noorderhaven, en kijken we tegen de gebouwen aan van Doeksen, die de veerdiensten op Vlieland en Terschelling onderhoudt. Het hoekpand aan de noordzijde is ooit familiebezit geweest, opa Clowting woonde hier. De Noorderhaven is tegenwoordig voornamelijk in gebruik als jachthaven, net als de Zuiderhaven.

Tijdens de wandeling ben ik binnengewipt in het museum 'Hannema huis' op de Voorstraat. Het heeft jarenlang een anoniem en kwijnend bestaan geleid, maar onlangs is het pand rigoureus opgeknapt, en is de collectie volledig herzien. De familie Hannema stond in het verleden in hoog aanzien, de laatste Hannema was in de beginjaren van de vorige eeuw burgemeester.
Wat ik nooit heb geweten, is dat hier achter het woonhuis, ooit een jeneverstokerij van de Hannema's gehuisvest is geweest. De fundamenten zijn onlangs weer blootgelegd, en er wordt nu een schitterende, op de Efteling geïnspireerde audiovisuele presentatie gegeven over de jenever historie.
De familie heeft zelf uit ideële overwegingen destijds besloten de installatie af te breken, en te stoppen met de alcoholproductie . Wel op een moment dat er genoeg geld verdiend was om zich dat te kunnen veroorloven...

Helaas is er in het museum weinig overgebleven van de uitgebreide maritieme collectie die er ooit was, onder andere met scheepsmodellen van mijn grootvader en de artefacten van de General Steam.
Desondanks een bezoek waard. Veel informatie over de bedrijvigheid in Harlingen in het verleden is te vinden in een studie van de RUG.

Een leuke website met veel wetenswaardigheden over vooral het oude Harlingen, is die van Fokke Sytema.

Hieronder nog een paar sfeerplaatjes :


Zoutsloot

Zoutsloot
Zoutsloot
Noorderhaven


Blauwe Hand


Zuiderhaven


Noorderhaven, Clowting huis

Noorderhaven

Noorderhaven



dinsdag 28 juni 2016

Vlieland - Harlingen


Dinsdag 28-6-2016.  Het weergat, zoals in de weersvoorspellingen beloofd, is inderdaad werkelijkheid geworden. De wind is weg, en het is weliswaar bewolkt, maar droog. Het resultaat is dat de haven leegloopt rond de tijd dat het tij voor vertrek gunstig is. Wij vertrekken om 9:40, ruim na het laagwater op Vlieland. Bij het verlaten van de haven staat in de Vliesloot geen stroom, en steken we na de VS6 boei door naar de ZS13 boei in het Zuider Stortemelk. Wel met één oog op de dieptemeter nu het laagwater is, maar die geeft steeds meer dan drie meter waterdiepte aan, dus geen probleem. We ronden zo de zandplaat Richel, die zo langzamerhand meer op een eiland begint te lijken, met begroeide duinen.

We steken de Vliestroom schuin over naar de recreatiebetonning van het Pannegat, en maken een beetje ruimte voor de aanstormende sleepboot 'Holland' en de veerboot 'Friesland'.  Wat is de 'Holland' toch een prachtig schip, we horen dat de stuurman zich aanmeldt bij de VC Brandaris met de mededeling dat ze met gasten onderweg zijn naar Delfzijl. Op dit punt in de route voegen ook de zeilschepen vanaf Terschelling in, op weg naar Harlingen.
We passeren een aantal garnalenvissers, en worden ingehaald door een paar snelvarende motorboten. Een flink exemplaar is te lui om z'n stuurautomaat af te zetten en ons op gepaste afstand te passeren. Hij vaart ons op nog geen vier meter bijna doormidden, ons opschepend met een reusachtige hekgolf. In het BPR (binnenvaart politie reglement) staat duidelijk hoe je dient op te lopen, zie het plaatje links. Ik geloof niet dat mijn boze blik en het gebaar afstand te houden, veel indruk maken. Net als op de weg heb je ook op het water proleten, hoe groter de bak, hoe groter de zak.

Harlingen tekent zich dan steeds groter af tegen de horizon, terwijl Vlieland en Terschelling vervagen. Het laatste deel van de tocht gaat op tempo, we hebben hier een gierende vloedstroom mee.
Als we de havenhoofden gepasseerd zijn en langs de veerbootkade varen, zien we dat de lichten van de Tsjerk Hiddessluis op rood-groen staan. We kunnen zo de kleine sluis binnenvaren. Deze keer van zout naar zoet, dus geen stroming in de sluis, maar de twee voorliggers liggen onprofessioneel al halverwege de sluis vast, wij kunnen er ternauwernood nog bij. Op dit tijdstip is de waterstand binnen en buiten de sluis praktisch gelijk, de deuren aan de binnenzijde gaan bijna meteen al open als de zeezijde gesloten is.

Onze voorliggers draaien net als wij stuurboord uit richting de jachthaven van de Harlinger Watersport Vereniging, maar kiezen ervoor om voor het smalle sluisje ligplaats te kiezen. Daarbij liggen ze lange tijd dwars in het vaarwater voor ze vastliggen, en blokkeren onze doortocht.
Wij leggen na het sluisje bij het verenigingsgebouw van de HWSV aan bij de meldsteiger, naast een identieke Compromis 777.  De schipper ervan is verliefd op onze hekstoelbankjes, we melden dat hij de bouwbeschrijving kan vinden bij de Compromisclub. Het is van 12-13 lunchpauze van de havenmeester, we moeten even wachten voor we een plaatsje krijgen toegewezen. Als ik meld bij de havenmeester dat mijn vader en broer lid zijn geweest, krijgen we een ereplaatsje direkt bij het vereingingsgebouw, waar we tot maandag kunnen blijven liggen. Het is in de jachthaven ontzettend druk, het is kennelijk in het zeilerswereldje doorgedrongen dat je hier goed kunt liggen.


















de gevaren route :


maandag 27 juni 2016

Wachten op weergat


Maandag 27-6-2016. Vandaag willen we vertrekken, als het weer het toelaat. In verband met het getij is de optimale vertrektijd van Vlieland ca. 9:30.
Vannacht ben ik al een keer naar buiten geweest, de wind gierde toen met veel geweld door de verstaging, en er klapperde een val tegen de mast. Dan weet je eigenlijk al dat het erg hard waait, wat bevestigd wordt door een blik op de windmeter.
Als het licht wordt, is de eerste activiteit het binnenhalen van alle weerinformatie, en dat ziet er niet goed uit. Het laatste tijdstip waarop we nog zouden kunnen vertrekken als het weer onverwacht opknapt, is 12:00.  Voorlopig laten we de wind maar uitrazen en kruipen we terug in de warme kooi !







































Uiteindelijk raast de storm uit met het wegtrekken van het koufront in oostelijke richting. Rond het middaguur neemt de wind snel af, en breekt de lucht open. Sommige schepen die gepland hadden te vertrekken, gaan alsnog. Wij geven de voorkeur aan een duinpannetje bij de haven, met een prachtig uitzicht richting Terschelling. Wat een verschil met de afgelopen nacht ! Nu zitten we weer in korte broek en T-shirt, lezen wat en houden de omgeving in de gaten. Het strand hier is zo goed als verdwenen, Rijkswaterstaat heeft een vermogen aan stortsteen uitgegeven als oeverbescherming.

We zien de veerboot 'Vlieland' aankomen met een nieuwe lading zomergasten, en het een na het andere bruine vlootschip. Met de hevige ebstroom dwars op de smalle havenmond is het altijd weer spannend de traag bestuurbare schepen door hun ervaren schippers binnengeloodst te zien worden.






vrijdag 24 juni 2016

Toeristisch Vlieland


Donderdag 24-6-2016.  's Ochtends is het weer om in bed te blijven liggen, de regen klettert tegen de ramen. Pas aan het eind van de ochtend begint het op te knappen, en komt er overal leven in de brouwerij. De bevoorrading van de winkels in het dorp gebeurt altijd na aankomst van de ochtendboot, de schappenvullers kunnen pas na twaalven aan het werk. Voor ons de tijd om inkopen te doen.

Het weer klaart steeds meer op, in de middag wordt het zelfs lekker zonnig. We maken een mooie fietstocht naar Lange Paal, waar al sinds mensenheugenis voor de echte diehards en natuurliefhebbers een natuurcamping is. Vroeger was daar alleen een handpomp voor grondwater, en een gat in de grond als toilet, de laatste jaren heeft Staatsbosbeheer daar ook gezorgd voor meer comfort met een heus toiletgebouw met alle moderne voorzieningen.
De zwaluwen zien die voorzieningen ook wel zitten, in het toiletgebouw hebben ze een nest gebouwd, en de vogelouders vliegen door de deuropening af en aan om het kroost van eten te voorzien.

Zeventig jaar geleden kampeerden mijn ouders ook al op Vlieland, in de duinen tussen bos en zee, ten noorden van het dorp. Kampeervoorzieningen waren er nauwelijks, er waren enkele pompen geslagen, waarmee grondwater was op te pompen. Je vroeg vantevoren aan de boswachter of je ergens je tent mocht opslaan, en bij vertrek rekende je een symbolisch bedrag af.

In juni werd door mijn vader voor minimaal zes weken verblijf zwaar kampeermaterieel ingepakt in een aantal houten kisten, die met beurtschipper Boon naar het eiland werden verzonden, en met paard en wagen of een oude legertruck naar het duingebied werden gebracht. Tenten waren van zwaar doek, met polsdikke tentpalen, en houten haringen van respectabele lengte om grip te hebben in de slappe zandgrond. Luchtbedden en slaapzakken waren nog niet uitgevonden, geslapen werd op een met een tentzeil afgedekte dikke laag hooi, aangeleverd door de melkboer Bakker, die dagelijks met paard en wagen z'n melkproducten kwam slijten. Bakker Westers, die toen net straatarm naar Vlieland geëmigreerd was, bracht per bakfiets dagelijks brood rond. Zijn bakkerij bestaat nog steeds, maar tegenwoordig bezit hij het halve eiland, is hij eigenaar van de Westcord hotelketen en heeft hij onlangs het ss Rotterdam voor 25 miljoen Euro aangeschaft. En dat allemaal dankzij de paar guldens die hij destijds aan ons kon verdienen.

Toen ik nog baby was, ging zelfs het complete kinderledikant mee. Op het eiland kenden we bijna iedereen van naam, een neef van moeders zijde, Gerrit de Boer was de slager op het eiland. Jan Doeksen, eigenaar van de veerdienst was ook al een neef.  De veerboot 'Vlieland' onder kapitein Jelle Horjus was een notedopje in vergelijking met de zeekastelen van tegenwoordig. We mochten vaak de overtocht meemaken in de stuurhut van de 'Vlieland'. In die tijd voeren er ook nog stoomschepen, de 'Schellingerland' en de 'Noord-Nederland'. Met broer Marc zaten we nogal eens op een bankje in de machinekamer, waar de prachtige triple-expansie machines dampend en bijna geluidloos hun werk deden. De karakteristieke stoomgeur kan ik me nog goed herinneren.

Niet altijd werd een volledige dienstregeling onderhouden, in stille tijden moesten Vlielandgangers in Harlingen opstappen op de boot naar Terschelling, en moest je op de Vlieree overstappen op de 'Vlieland', die de Terschellinger boot tegemoet was gevaren.
De aanlegsteiger op Vlieland was een wrakkig bouwsel aan de vaargeul, door een houten plankier verbonden met de wal. Met extreem hoogwater of storm moest de veerboot in de werkhaven aanleggen. De huidige jachthaven is gegraven als uitbreiding van die oude werkhaven.

Stormen had je in tijd tijd ook al, op het kampeerterrein veroorzaakte dat een slachting onder kampeerders met onvoldoende zwaar materieel. We hebben bij nacht en ontij nogal eens reddingsacties verricht. Een veel voorkomende strategische fout was je tent in een duinpan op te zetten, die bij overvloedige regen in een duinmeer veranderde.
De veerboot voer traditioneel altijd, ongeacht de weersomstandigheden. Het notedopje Vlieland was weliswaar zeer zeewaardig, maar kon flink tekeergaan in de zeegang tussen de eilanden. We hebben meegemaakt dat bij een afgesloten bovendek, zeezieke passagiers kotsend in de gangboorden lagen terwijl door hoge golven het water af en toe over het dek spoelde.

Tot zover de prachtige herinneringen aan de goeie oude tijd. Ondanks alle ontberingen waren dit mijn mooiste vakanties, waar ik nog vaak met veel genoegen aan terugdenk.

Terug in het heden maken we een rondje langs de overvolle jachthaven. Als eerste komen we de woonboot van Jan Soek tegen, die behoorlijk in verval is. Jan Soek is een zonderlinge kluizenaar, die hier bij de inventaris hoort. Loopt zomer en winter in een korte broek, en was al eens te gast in het programma 'Showroom' van Joris Linssen.


Een volgend bijzonder schip is de 'Amazone' , die volgens een plaquette op het schip in het begin van de tweede wereldoorlog, toen de Franse en Engelse legers door de Duitsers onder de voet werden gelopen, ruim 1000 soldaten van het strand van Duinkerken naar Engeland geëvacueerd heeft.
Het schip is nu eigendom van een Engelse commodore, die er nu mee rondvaart, met twee mooie aziatische dames als be'manning'.
Alles wat kon varen, werd destijds ingezet voor die operatie.
Begin  juni 1940 melddeWinston Churchill het Lagerhuis dat 338.000 Britse en Franse soldaten waren geëvacueerd naar Engeland. Van de 693 Britse schepen die hebben deel genomen aan die operatie waren 188 kleinere vaartuigen, acht passagiersschepen, een hospitaalschip, trawlers, mijnenvegers en zes onderzeebootjagers verloren gegaan. Van de in totaal 861 reddingsschepen werden er 243 tot zinken gebracht door de Duitse marine en luchtmacht.

Verder zien we een Vlielands visbootje, dat de twee motoren van 225 PK per stuk nauwelijks kan dragen. Met 450 PK enigszins overgemotoriseerd, zullen we maar zeggen. Om over het benzineverbruik maar te zwijgen..


Dat niet alle bootjes hier regelmatig varen, is te zien aan de respectabele aangroei die sommige exemplaren vertonen. Hie kan de firma Hempel nog iets betekenen !

Op de steiger tenslotte hebben een leuk gesprek met een aantal kajakvaarders, die terugkomen van een Waddentochtje. Ze zijn ook naar Vlieland komen peddelen, een tocht van ruim vijf uur. Dit zijn echte sportlui, maar vooral enthousiastelingen. Ze hebben schitterend materiaal, maar wij verblijven toch liever op ons bootje. Ze slapen nog net op hun zeekano's, ze hebben de Wierschuur vlakbij de jachthaven voor een weekje gehuurd als onderkomen.






















- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Vrijdag 24-6-2016 t/m Zondag 26-6.  De haven loopt op vrijdag al vroeg leeg. Afgaande op de vertrektijdstippen, gaan veel boten richting Terschelling. In loop van vrijdag en zaterdag komen ook weer veel schepen binnen, het seizoen is nu onmiskenbaar begonnen. Het weer is wisselend, de warmte is verdwenen, en een spat regen wordt afgewisseld met een zonnetje in prachtig Hollandse luchten. We maken verschillende fietstochten door bos, duin en langs het Wad. Wat is dit eiland toch prachtig. Niet voor niets staat de Waddenzee met z'n parels van eilanden sinds 2009 op de Werelderfgoedlijst van Unesco.

Op zaterdag worden we opgeschrikt door het geluid van een landende helicopter vlak naast de jachthaven. In vroeger jaren was dat bijna dagelijks het geval met de luchtmacht SAR heli, maar sinds minister Hennis die heeft wegbezuinigd zien en horen we die niet meer. De hangar staat er nog, maar daar is ook alles mee gezegd. Onderhoud wordt er niet meer gepleegd. De landingsplaats is overwoekerd. In noodgevallen wordt een private firma voor ambulance vluchten ingezet.


Op zondagmorgen wonen we een dienst bij in het eeuwenoude kerkje. De historie druipt hier van iedere vierkante centimeter. De basis van deze kerk werd gebouwd in 1605. Bij de verbouw van het kerkje tot de huidige kruiskerk in 1647, is gebruik gemaakt van de masten van op het Vlielander strand vergane schepen, ze dienen nu als pilaren. Veel onderdelen van de kerk zijn gemaakt van juthout, zoals enkele kerkbanken, en aan een paneel van de preekstoel kun je zien dat het een deurtje van een schip is geweest. Walviskaken, die door walvisvaarders zijn meegenomen stonden vroeger op het kerkhof, maar nu binnen in de kerk om ze te beschermen tegen de elementen. Admiraal Michiel de Ruyter, die een tweede huis had op Vlieland, was hier vaak te gast, en schonk de kerk een van de fraaie koperen kroonluchters.

's Avonds gaan we lekker eten in de Dining, het restaurant op de jachthaven.
De oorspronkelijke plannen zijn om maandag 27-6 naar Terschelling te varen, en voor het weekend van daaruit terug te keren naar Harlingen, in verband met de verjaardag van Arnold. De weersvooruitzichten qua wind, zeilen en varen zijn echter van dien aard, dat we besloten hebben om het mogelijke weergat van a.s. dinsdag te benutten om naar Harlingen te varen. We houden de weersvooruitzichten nauwkeurig in de gaten, en passen de plannen zonodig aan.


Op zondag bereikt onze blog een mijlpaal : meer dan 50.000 pageviews !










Onderstaand een paar sfeerfoto's die we op onze fietstochten maakten