vrijdag 26 juni 2015

De Brandarissen


De naam 'Brandaris' is onlosmakelijk met Terschelling verbonden, het eerste waar je aan denkt is de oudste vuurtoren van Nederland.

Wikipedia meldt er het volgende over :

"De naam is een afleiding van Sint Brandarius, een heilige waarnaar het huidige dorp West-Terschelling in de Middeleeuwen was vernoemd. Sommige mensen denken dat de naam is afgeleid van Sint-Brandaan, een zeevarende heilige, maar dat is nooit bewezen.
De eerste Brandaristoren werd in 1323 gebouwd, om voor schepen, op weg naar Amsterdam, via de Zuiderzee, de nauwe opening tussen Vlieland en Terschelling te markeren. De Hanzestad Kampen betaalde mee aan de eerste vuurtoren. 
Het eiland Terschelling verplaatste zich geleidelijk, daardoor stortte de eerste Brandaris omstreeks 1570 in zee. 

Het heeft tot 1592 geduurd voordat men aan de constructie van een tweede toren begon, maar deze stortte in voordat hij klaar was, omdat er slechte bouwmaterialen waren gebruikt. De huidige toren stamt uit 1594. 
In 1837 werd de Brandaris de eerste Nederlandse vuurtoren met een draaiende Fresnellens. Elektrificatie volgde in 1907. De lamp met elektrische aandrijving werd in 1920 geïnstalleerd. In 1977 kreeg de vuurtoren een lift. In 1994 werd het 400-jarig bestaan van de toren gevierd. Het licht is nu volkomen automatisch.
Door inwerking van weer en wind en zoute zeelucht is regelmatig onderhoud aan de Brandaris noodzakelijk. In 2010 is de toren in opdracht van Rijkswaterstaat geheel opnieuw gevoegd. De toren heeft speciale vogelverlichting om te voorkomen dat vogels er tegenaan vliegen."



Een goede tweede waar je aan denkt is de beroemde reddingsboot met de naam 'Brandaris'.
Het reddingswezen is mede ontstaan in het rijke maritieme verleden van Terschelling. Mijn eigen grootvader en overgrootvader, beide bekende loodsschippers, en nog meer familieleden hebben in die maritieme historie hun eigen plaats, daar ben ik in eerdere blogs al eens op ingegaan.

Door de ligging van de Waddeneilanden achter verraderlijke zandbanken in zee hebben er zo lang de zeescheepvaart bestaat, bij storm en ontij rampen met schepen plaatsgevonden. Onverschrokken eilandbewoners trachtten al vroeg met roeiboten, en later speciale roeireddingboten bij strandingen de onfortuinlijke opvarenden te redden, vaak in zware stormen met hoge zeegang, en met gevaar voor eigen leven.

Zo zijn op Terschelling met deze roeireddingboten vele schipbreukelingen gered. Maar er vielen ook slachtoffers onder de redders. In 1880 sloeg de boot van West (-Terschelling) om. Vijf redders lieten het leven. In 1908 sloeg een latere roeireddingboot van West met vijf geredden aan boord om en vonden drie redders de dood. Zelfs met beter materiaal bleven ongelukken niet uit : de motorreddingboot 'Brandaris' verging in 1921 met man en muis in de buurt van Vlieland. Nog in 1981 sloeg de motorstrandreddingboot 'Nicolaas Marius' in de branding om, waarbij de stuurman omkwam.

Terschelling kreeg in 1923 een nieuwe reddingboot die ook weer 'Brandaris' werd genoemd. Deze boot heeft enkele spectaculaire reddingen uitgevoerd. De bekendste is de redding van de 26 opvarenden van de Poolse vrachtvaarder 'Katowice', die in een vliegende storm op de Terschellinger gronden verdaagd was. Schipper Douwe Tot kreeg hiervoor een grote gouden medaille. In totaal werden er rond 550 schipbreukelingen behouden aan wal gebracht. Het schip werd in 1960 vervangen door de zelfrichtende motorreddingboot 'Carlot'. De 'Brandaris' deed nog enkele jaren dienst op het station Scheveningen en werd in 1966 van de sterkte afgevoerd.

Het schip werd door een particulier gekocht en totaal onherkenbaar verbouwd. In 2011 kon de 'Stichting Behoud oudste Motorreddingboot ter Wereld' de totaal verwaarloosde 'Brandaris' voor een symbolische prijs overnemen. De romp bleek nog in goede staat, en met behulp van vele sponsoren en spontane giften kon een ingrijpende restauratie beginnen bij scheepswerf Talsma in Franeker. (zie hier)

Na sloop van de niet originele delen en herstel van de opbouw, stond de oorspronkelijke stuurkap er in maart 2010 weer op. Twee weinig gebruikte identieke Kromhout motoren vervingen de oude motoren, die kapot gevroren en het aanzien niet meer waard waren. De gemeente Terschelling wilde de 'Brandaris' in een tot museum omgebouwde tonnenloods annex expositie ruimte plaatsen. In afwachting daarvan werd besloten de reddingboot voorlopig in de haven af te meren. Eind april 2013 vond de feestelijke oplevering bij scheepswerf Talsma plaats en op 3 mei arriveerde de 'Brandaris' op Terschelling, gesleept door de museum-motorreddingboot 'Suzanna' uit Lauwersoog.

Gelukkig eindigde de 'Brandaris' niet op de wal : een sponsor betaalde een premie om het schip weer vaarklaar te maken. De 'Brandaris' werd door de 'Suzanna' opgehaald en naar Zaandam gebracht. In mei 2014 keerde de 'Brandaris' op eigen kracht terug naar Terschelling, een plaatje om te zien. Er worden regelmatig tochten met betalende gasten gemaakt.
Verslag van de officiële ingebruikstelling :  filmpje

Geen opmerkingen:

Een reactie posten