Weekend aktiviteiten

Zaterdag & zondag 24/25-6.  Nu de zon zich zelden laat zien, de regen soms op het dek klettert, en de wind meestal door de verstaging huilt, hebben we ons tempo in een lagere versnelling geschakeld. We staan op ons gemak op, gaan naar de douche als de grootste drukte daar voorbij is, en gaan dan ontbijten op een tijdstip die voor een brunch niet zou misstaan. In de jachthaven is het ook duidelijk minder druk geworden nu de Pre-Sail voorbij is en het zomerweer het tijdelijk laat afweten.

Voor zaterdagmiddag hebben we kaartjes gereserveerd voor een concert van het Groot Mannenkoor Noord-Nederland in de Grote Kerk 'De Burgt' in Den Burg. De leiding is in handen van Martin Mans, Martin Zonneberg is de begeleider, beiden bekend van radio en TV. De aanvang is al om 15:30, want de zangers moeten op tijd met de veerpont weer naar de vaste wal.

We fietsen tegen de harde wind in naar Den Burg, waar de kerk al behoorlijk gevuld blijkt.
De kerk blijkt ook van binnen een indrukwekkend gebouw met een prachtige akoestiek. Het koor is een projectkoor, dat in Heerenveen oefent. Zelfs van Texel gaan enthousiastelingen naar Heerenveen voor de repetities. Het concert is een doorslaand succes.

We willen na afloop in een bekend lokaal restaurant gaan eten, maar door grote drukte is daar pas om 19:30 een plaatsje vrij. Dat vinden we te laat, we hebben geen zin in uren rondhangen in Den Burg. We spoeden ons met de wind in de rug terug naar Oudeschild, en gaan naar restaurant 'Het Pakhuus' aan de haven, waar we culinair erg verwend worden met een drie-gangen diner.

We zijn deze hele week al gezond bezig, we hebben alleen maar vis in allerlei variaties gegeten. En met al dat fietsen, zoals boodschappen doen bij de AH in Den Burg, zit het met de beweging ook wel goed. Dat is een goede compensatie voor het niet naar de sportschool kunnen gaan.


Door het slechte zomerweer is er tijd om in de geschiedenis van Oudeschild te duiken. In de Gouden Eeuw was er heel veel bedrijvigheid door de scheepvaart, een van de overblijfselen uit die tijd is de 'Zeemanskerk' aan de rand van het dorp. Helaas is ook veel verdwenen, zoals Fort 'De Schans', waarvan alleen de omtrekken in het veld nog te zien zijn, en de magazijnen van de VOC.

Het mooie witte Zeemanskerkje is tussen 1648 en 1650 gebouwd met geld afkomstig van de West-Friese steden, ze financierden de bouw met een bedrag van f 3.000,-. De grond voor de kerk en het kerkhof was door Lysbeth Gerrits voor f 525,- aan de opzieners van de gemeente verkocht. In het besluit van Gecommitteerde Raden van 20 november 1648 staat dat de kerk ‘bequaem gemaekt tot de oeffeninge van de ware Godsdienst’ moest worden.

Het kerkje dankt zijn naam aan het grote aantal zeelieden dat de kerk bezocht. In 1740 is de kerk uitgebreid met een uitbouw aan de noordzijde. De huidige gebruiker, de 'Waddengemeente', zegt hierover :

‘De kerk heeft een sterke band met een belangrijk deel van ons nationale verleden, namelijk de Gouden Eeuw. Door een enorme ontwikkeling van Hollandse handel over zee, was ‘t Schild, (zo werd in die tijd Oudeschild genoemd), een voorpost geworden van Amsterdam en de Zuiderzee havens. Honderden koopvaarders en oorlogsschepen lagen op de Rede van Texel ten anker. Alvorens de schepen uitzwermden over de wereldzeeën wachtten zij hier op gunstige wind, en om vers water te betrekken uit de Wezenputten aan het Skillepaadje. Dat water was van bijzondere kwaliteit. Het water bevat een hoge graad van ijzer, waardoor het niet snel bederft.

Dat wachten kon soms wel drie maanden duren. De bemanningen van de schepen zochten "vermaeck" aan de wal en op Zondag ging men naar de kerk, ook de admiraal, soms zelfs twee. In de Zeemanskerk. Om Gods woord te horen en vrome liederen mee te brommen. Admiraal de Ruijter kon niet meer zingen. Hij had zijn stem verknoeid met het schreeuwen van bevelen tegen de wind in en boven het kanongebulder uit. Datzelfde euvel was ook aanwezig bij admiraal Tromp.

In die tijd was er nog geen orgel in de Zeemanskerk. Wel een voorzanger. Meestal de bovenmeester. Die man gaf de toon aan en zette het psalm in. De gemeente volgde de voorzanger. Michiel Adriaensz de Ruijter en Cornelis Maartensz Tromp verbleven noodgedwongen gedurende het formeren van de vloot, steeds kortstondig in Oudeschild. Beiden schonken zij de kerk een koperen kaarsen kroonluchter. Waarschijnlijk is de derde kroonluchter afkomstig van de weduwe van Maarten Harpertsz Tromp.’

In de kerk hangt een Tien-Gebodenbord uit 1651, geschonken door de Zaanse schipper Van Glasko. Dit bord werd in 1994 gerestaureerd. Verder zijn er nog een aantal voorwerpen en ook grafstenen van schippers die de verbintenis met de maritieme historie duidelijk maken.

De kansel uit de kerk is origineel en dateert uit 1650. Voor de kansel ligt de grafsteen van de eerste predikant Antonius Damburgh.

Tegenover de preekstoel bevindt zich een rouwbord. Deze borden hadden de functie te laten zien wie de dode en zijn of haar status was. Het bord werd zo dicht als mogelijk bij het graf geplaatst. Het geschilderde wapenschild is gevuld met een lindeboom. Het betreft hier Hermannus Lindenhoff, oud 22 jaren, luitenant ter zee, verongelukt op 8 juli 1758 met het oorlogsschip "Orangewoudt". Het schip ging tijdens haar maidentrip door onbekende  oorzaak ten onder. Van de 200 bemanningsleden zijn er 106 verdronken, waarvan luitenant Lindenhoff en zijn collega Kaiser hier in de kerk zijn begraven.
Zie hier : http://onh.nl/nl-NL/verhaal/449/restanten-van-het-fregat-oranjewoud. Het wrak ligt niet ver van Oudeschild, aan de rand van de Texelstroom bij boei SO3 op 10m diepte. Aan de hand van teruggevonden delen van het wrak heeft men geprobeerd de oorzaak van de ramp te achterhalen. Er is hiervan een documentaire gemaakt, die ik helaas op internet (nog) niet heb kunnen terugvinden.

De historische kerkklok die in 1782 gemaakt was door Amsterdammer Pieter Seest werd in 1943 door de Duitsers geroofd en omgesmolten. Pieter Seest was de directeur van de Stadsgieterij in Amsterdam, en heeft veel kerkklokken en geschut gegoten. Zie hier

Op 23 november 1943 stortte vlakbij de kerk een Lancaster bommenwerper neer, waarbij alle zeven bemanningsleden om het leven kwamen. Ter herinnering ligt op een van de hoeken van het terrein rond kerk een gedenksteen met plaquette.

De kerk was in de jaren zestig van de vorige eeuw bouwkundig in een zeer slechte staat, en stond op instorten (zie bijgaande foto). Er is toen, en later in 1970-1971 een zeer uitgebreide restauratie uitgevoerd om het gebouw te behouden. De restauratie van de toren vond in 2001 plaats.

Sinds 1976 staat het gebouw als rijksmonument ingeschreven in het monumentenregister.

Sinds 1983 is de kerk een orgel rijk, afkomstig uit ’s-Gravenzande. Het dateert oorspronkelijk  uit 1887, is destijds gebouwd door Bakker & Timmenga, en in 1971 ingrijpend gewijzigd.

Het is een bijzonder orgel, anders dan gebruikelijk staan alle pijpen verdekt opgesteld. Het zichtbare orgelfront is van beschilderd hout.

Het interieur  kan hier in 3D worden bekeken : http://www.texelsecourant.nl/nieuws/divers/24201/nooit-meer-dichte-deur-bij-zeemanskerkje

Op zondagmorgen wonen we een kerkdienst bij in de Zeemanskerk, een bijzondere belevenis met veel buitenlandse gasten. Na de dienst hebben we gelegenheid het kerkje te bekijken, en hier en daar een praatje en een plaatje te maken.


Hiernaast en onder foto's van het rouwbord en  de grafsteen van luitenant Lindenhoff, de herdenkingssteen van de bommenwerper die vlakbij de kerk neerstortte, en de kroonluchter die Michiel de Ruijter schonk.

Op de kroonluchters prijken de familiewapens van de schenkers. Het familiewapen van de Ruijter is hem verleend toen hij door de Deense koning in de adelstand werd verheven, als dank voor zijn inbreng bij het verslaan van de Zweden in de Noordse Oorlog (1658-1660). Voor de Republiek was de tolvrije doorvaart van de Sont (Denemarken-Zweden) cruciaal. Als aandenken is in het familiewapen van de Ruijter de Deense vlag opgenomen. (zie ook hier)