Het dagelijkse leven op Texel (2)

zondag 8 juli 2018

In Oudeschild staat een prachtig antiek wit kerkje, het Zeemanskerkje. Ik heb al eens een blog gewijd aan de geschiedenis (zie hier). Het Zeemanskerkje werd in 1650 voltooid en in gebruik genomen. Het kreeg zijn benaming door het soms grote aantal zeelieden dat de zondagse eredienst bijwoonde. Het waren opvarenden van de vele schepen die op de rede van Texel bij 't Schild (zo heette Oudeschild vroeger) een veilige ligplaats kozen. Hier vond de laatste bevoorrading van de schepen plaats (vooral met goed houdbaar, ijzerhoudend Texels drinkwater), en er werd gewacht op een gunstige wind om het Marsdiep uit te zeilen en het ruime sop te kiezen.

Ook de oorlogsschepen van de jonge republiek in die tijd, onder leiding van de admiraals De Ruyter en Tromp lagen hier vaak op de rede. De manschappen en ook hun admiraals bezochten dan het kerkje. Een leuke anekdote  is dat de stem van de admiraals door het schreeuwen van bevelen zo rauw was geworden, dat ze geen psalmen meer konden meezingen.
In 1740 was het nodig het kerkje met een uitbouw aan de noordzijde uit te breiden. De prachtige kroonluchters die nu nog het inwendige sieren, werden door beide admiraals geschonken. De kanselbijbel is de eerste druk van de Statenbijbel uit 1637, en is in 1653 aangekocht.

In dit kerkje wordt  door de Texelse Waddengemeente eenmaal per maand een protestantse PKN eredienst gehouden, toevallig op deze zondag tijdens ons verblijf hier om 11:00 's morgens. Wij besluiten naar die dienst te gaan, het is een bijzonderheid in zo'n historisch monument een dienst mee te maken, die qua inhoud niet eens veel afwijkt van die uit de tijd dat de kerk gebouwd werd.

Als we per fiets arriveren, tellen we 7 grijze koppies van Texelse oorsprong, met ons erbij dus helemaal 9 kerkgangers. En daarvoor komt er een organist en een voorganger....
Na afloop worden we uitgenodigd voor een nazit onder het genot van een kop koffie met koek. Het wordt nog best gezellig, we horen prachtige verhalen over het verleden. Gelukkig worden de concerten die regelmatig in de kerk worden gegeven, beter bezocht. Dan staan de mensen tot ver buiten de kerk.

Het scheepsmodel dat in de kerk hangt, is een kleine kopie van de pinas 'De Witte Beer'. Het origineel was een driemaster van 25 meter lang, met op de spiegel een afbeelding van een witte beer. Frederik de Grote, de Duitse keurvorst van Brandenburg, liet in 1660 voor 25.000 Hollandse guldens het schip in Zaandam bouwen. Vooral dit soort schepen lag op de rede van Texel.
Het model hangt sinds 2003 in  de kerk. Het is in1638 manuren gemaakt door Texelaar Jaap van der Kooij.

In het scheepvaartmuseum in Rotterdam blijkt een model van hetzelfde schip aanwezig (zie foto), met op de spiegel ook de afbeelding van een witte beer.
Daar wordt aangegeven dat het schip inderdaad qua type een pinas is. 'De Witte Beer' zou volgens de info van het scheepvaartmuseum zijn ingezet als Groenlandvaarder. Dat is de benaming die in de zeventiende eeuw werd gebruikt voor schepen die ter walvisvaart uitvoeren. De witte beer zou dus wel eens een ijsbeer kunnen voorstellen, de benaming is dan ineens een stuk minder vreemd.

In het Rijksmuseum blijkt uit ongeveer dezelfde tijd een ets in bezit te hebben van de pinas 'De Swarte Beer', die ook als Groenlandvaarder te boek staat. Misschien van de zelfde eigenaar ? In ieder geval maakt dit de veronderstelling dat 'De Witte Beer' ook een Groenlandvaarder was, aannemelijker.  Over de historische ontwikkeling van de walvisvaart is het nodige te vinden : zie bv. hier van de Zaanse walvisvaart en hier van de Deens / Duitse walvisvaart, die bijna volledig door Nederlanders is opgezet en uitgevoerd. Vooral  de commandeurs waren inwoners van de Wadden, ze verdienden er een voor die tijd dikke boterham mee.

Uit bewaard gebleven stukken zijn de verdiensten bekend : 'Een commandeur kreeg naast het handgeld van 125 gulden, 25 gulden per gevangen walvis en 20 tot 30 stuivers (afhankelijk van de rederij) per opgeleverd vat of quarteel traan.' . 
Om dit in perspectief te zien : een huis kostte in die tijd een paar honderd gulden. Wie zich interesseert voor hoe men leefde : de handel en wandel van de Texelse commandeur Daalder staat hier beschreven.


De rest van de zondag hebben we rustig doorgebracht, het is weer een prachtige zomerdag. Na de maaltijd met de fantastische lamskoteletjes van de boerderij van Jan en Rianne maken we te voet een rondje jachthaven. We bewonderen het enorme werk aan de zeedijk, die de komende 100 jaar Texel tegen storm en ontij moet beschermen. En we vergapen ons aan de kolossale motorjachten, die steeds groter en luxer worden. Zou dat te maken hebben met het feit dat het volgens de pers nog steeds gemakkelijk is om zo geld wit te wassen ?











maandag 9 juli 2018

Voor het eerst sinds weken zien we bij het wakker worden regendruppels op de kajuitramen, en zit de zon verborgen achter de wolken. De regen zet niet door, het weer krijgt zelfs in de loop van de dag een kleine voldoende. Nadat we op Wimbledon Kiki Bertens de kwartfinale hebben zien bereiken, gaan we 's middags op de fiets naar Den Burg om inkopen te doen. Dat is voor de dagelijkse beweging, en we scoren bij de Blokker een nieuwe goede anti-aanbakpan om lekker een visje te kunnen bakken.
Want wie het nog niet wist : Texel bestaat voornamelijk van (en uit) schapen en vis.

Achter ons aan de steiger ligt een klein motorbootje met een heel laag vrijboord, en een hele dikke motor. Kennelijk denken Duitsers dat ze gebrek aan zeewaardigheid kunnen compenseren met vooral veel motorvermogen. Toen we deze vakantie op Vlieland lagen, kwam net zo'n bootje in vliegend weer vanaf Texel, die de reis meer onder dan boven water had afgelegd.

De bemanning van onze achterligger bestaat uit een man en een vrouw, die veel op stap zijn, en als ze aan boord zijn altijd zitten te lezen. We hebben nog geen contact gehad, tot gisteravond de buurman ons op de steiger aansprak om te vragen wanneer wij vertrekken. Wij liggen namelijk nogal ingedikt aan de langssteiger, en voor het weekend kwam er ook nog een zeilboot stijf naast hem liggen. Dat maakt een vertrek voor hen zo goed als onmogelijk, ze liggen klem. Hun plan is om woensdag naar Harlingen te vertrekken. We hebben toegezegd dat we zullen helpen bij de uitvaart (hopelijk wordt dat met deze wind geen letterlijke werkelijkheid). Als de wind niet afneemt en uit het noorden blijft waaien, wordt het vertrek sowieso een probleem, want we liggen aan lagerwal met een dwarsinkomende wind. We gaan het woensdag zien.



dinsdag 10 juli 2018

De herfst is terug op Texel : de wind giert door de verstaging en het is kil door het ontbreken van de zon. Die is niet in staat door het dikke wolkendek heen te breken. Gelukkig is het nog wel droog, anders is het helemaal troosteloos. Op het windkaartje links staan de windstoten van het afgelopen uur. Zoals gebruikelijk staat het Waddengebied vooraan bij het uitdelen van de wind.

De weersverslechtering wordt veroorzaakt door de kern van een lagedrukgebied dat dwars over de Wadden naar het Oosten trekt. Ondanks de wind gaat er toch een aantal mensen vertrekken, waaronder een zeilboot die schuin voor ons ligt. We staan op het punt om boodschappen te gaan doen, maar we wachten nu maar even af hoe ze box gaan verlaten, wij liggen precies in hun schootsveld. Ze zijn met z'n drieën aan boord, met vereende krachten lukt het ze om zonder brokken te vertrekken, zij het dat een van de bemanningsleden onverwacht op de steiger moet achterblijven. Die wordt elders op de haven opgepikt.

In de loop van de dag wordt de wind iets minder, we zien zelfs de zon en blauwe luchten. Voor het dagelijkse sportschoolmomentje klimmen we weer op de fietsen en gaan de boerderijcamping aan de Laagwaalderweg verkennen, waar ons nageslacht voor komend weekend plaatsen heeft gereserveerd.
Het blijkt een mooi gelegen plek te zijn, met voldoende speelmogelijkheid voor de kids.

Met de wind in de rug wanen we ons op de terugweg op een stel elektrische fietsen, we worden naar de jachthaven terug geblazen. Als we terugkomen aan boord, baadt de kuip in de zon. Zoals altijd na de passage van een front, ruimt de wind, die nu uit NNO komt. We installeren ons in deze onverwacht luxe omstandigheden in de luwte van de buiskap met boek en telefoon. Zo komen we de rest van de middag onverwacht comfortabel door !




(wordt vervolgd)